Saminchaña

De Wikipedia

Saminchaña[trukaña | chimp askichaña]

Pintañax jamuqanak pintañ arte ukawa. Uka uñacht’awinakax pintatanaka satawa. Técnica de pintura ukaxa pincel, espátula jan ukaxa yaqha yänakampi pintañatakixa q’uma saminakawa uchaña. Mä kamachirjamaxa, imprenta lurañ yatiñanakax janiw pintañ tuqit jakthapitakiti, q’uma pintañamp irnaqapkchisa. Khitinakatix pintañ phuqhapki ukanakax pintiri jan ukax pintiri satawa. Arquitectura, escultura, gráficos ukat dibujo ukanakamp chika, pintañax mä género clásico de arte fino ukhamawa.

Panel ukat pirqa pintañat sipansa, vidrio ukat libro pintaña ukat laq’a, cerámica (e.g. griego jarrón pintaña) jan ukax yaqha chiqanakan (papel, plástico) pintañax mayjt’ayatarakiwa.

Pintañax nayra sarnaqäwinakat uñakipt’aspawa. Pintañ tuqit nayra qhanañchäwinakax Europa, América, Asia ukat Australia uksan p’iyanakan ukhamarak qala pintatanakawa.

pintaña técnicas ukanaka[trukaña | chimp askichaña]

→ Jilïr qillqata: Técnica de pintura

Nayra pachanx pintañ técnicas ukanakax encáustica ukat tempera pintaña ukanakaw wali munasïna. Ukax lawa, laq’a (jarro pintaña), qala jan ukax fresco yeso ukan pintatänwa (fresco pintura uñxatt’aña). Arqueológicos ukan juk’a yatxatäwinakapatxa, nayra pachan espectro de colores ukax wali jan sum luratäspawa. Ukampirus uñjasiwayiwa, wila, ch’uxña saminakaw juk’amp suma imatäski.

Yaqha uñacht’awinakax pintañ técnicas ukanakax nayra pachanx apnaqatawa, fresco pintaña, tempera pintaña, aceite ukamp pintaña, acuarela pintaña ukat gouache pintaña. Jichha pacha pinturanakanxa, jichhak lurat aglutinantes ukanakax sapa kutiw expresión ukan posibilidades ukanakap jilxattaski. Mä alternativa jan ukax suplemento pintura al óleo ukax pintura acrílica ukawa, Europa uksanx niya 1960 maranw artístico apnaqañatakix uñt’ayasiwayi, ukax jank’akiw wañt’i ukampirus luminosidad ukax jan chhaqhañapataki.

Jila partejja, amparampi pintatänwa. Ukampis lakapampi jan ukax kayupampi pintapki uka artistanakax utjarakiwa (Asociación de Artistas de Pintura de Boca y Pies uñxattʼäta).

Isturya[trukaña | chimp askichaña]

nayra sarnaqäwinaka

Lascaux p’iyan pintatanaka

Pintañ tuqit nayra uñacht’äwinakax p’iyan pintatanakawa, ukax qhipa Edad de Hielo ukat Paleolítico Alto ukan uywanakan uñacht’ayatawa. Aka pintatanaka ukat dibujonaka, ukhamarak relieves ukat esculturas ukanakax formas artísticas de expresión ukanakawa, niya 45.000 marat 10.000 nayrïr pacha marakama. uñt'ata. Nayra uñt’at p’iyan pintatanakax Indonesia markan Sulawesi uksan Maros-Pangkep Karst uksan p’iyanakan jikxatasiwayi, ukax niya 40.000 marat 45.500 marakamaw utji. Europa markan p’iyanakan pintatanakapax jilpachax España ukat Francia markanakan jikxatasïna (arte cueva franco-cantábrico). Ukanakax murales ukanakaw jikxatasi, ukax 1940 maran Lascaux p’iyan Francia uksan sur uksan jikxatasi, ukax jilpachax uywanakan uñacht’ayatawa: waka, ciervo ukat caballo ukanakax wali muspharkañ uñacht’ayatawa ukat ukatw jaqinakan nayra uñt’at uñacht’äwinakat maynïriwa.

Nayra qala, p’iya pintatanakax África, Asia ukat Australia uksat uñt’atarakiwa. Oriente Próximo uksanx nayrïr pinturanakax Neolítico pachatpachaw uñstawayi. Aka chiqanx cerámica pintada ukat pirqa pintaña ukanakan uñstatapax wali askipuniwa. Walja restos de pirqa pintat prehistórica ukanakax Çatalhöyük Asia Menor uksan jikxatasïna ukatx niya 6000 nayrïr pacha maranakanw jikxatasïna. Chr.

Europa markanxa[trukaña | chimp askichaña]

nayra pachanaka

Egipto markan pintatapax niya 1500 nayrïr pacha maranakanwa Chr.

→ Jilïr qillqata: Nayra pintatanaka

Nayra Oriente markan saräwinakapanx pintaña, ukat inas pirqa pintañax juk’ampirus 10.000 nayrïr pacha maratpach wali uñt’atächïna. taqi chiqanwa uñstawayi, ukampis mä jukʼakiw qhispiwayi. Yaqhip uñacht’äwinakax Mari palaciot juti, ukampirus hititanakan palacionakapat jisk’a t’aqanakakiw utji, ukax janiw nayrax utjkän uka pinturat mä jamuq uñacht’ayañax wakiskiti. Tukuyañatakix juk’amp uñacht’äwinakaw asirionakat uñt’ata, taqi pirqa pintatanakat sipansa. Qhipa pachanx nayra Egipto markan pirqa pintatanakaw (3000 nayrïr pacha maratpacha) ukat Creta markan fresco minoano ukan pintatanakapa (2000 nayrïr pacha maratpacha). Nayra egipcionakan pintatapax jilpachax imt’añ capillanakat pirqa pintatanakat uñt’atawa, ataúdes ukanakat ukhamarak jiwatanakan libronakap pintatanakat uñt’atawa.

Kimsïr patak maranakanxa, griego Philostratos sat qillqirix pintañax diosanakan inventopawa sasaw säna (Eikones 1). Nayra qillqirinakan uka arsutanakapasa ukat yaqha arunakapas pintañax jukʼamp jachʼañchatäxänwa, esculturat sipansa jukʼamp jachʼäkaspas ukhamwa qhanañchi. Nayra Grecia markanx lawanakax jilpachax uñacht’äwinakar yanapt’añatakiw apnaqapxirïna, ukhamarak qala, laq’a ukat estuco ukanaka. Marfil, vidrio ukat lona ukanakamp apnaqañax juk’akiw utji, ukampis nayra griego pintatanakat juk’akiw qhiparaski. Minoa-micena cultura ukax wali suma fresco pintatanakamp chhaqhatapat (e.g. Knossos ukan), griego pirqa pintañax janiw llätunk patak marakamax wasitat qalltawaykiti. mä.

Romanonakan pintatanakapat arqueología toqet qhawqha pruebanakas utji ukat kuna kastas utji, ukajj griegonakan pintatanakapat sipansa wali mayjawa. Romanonakan pirqa pintatanakapat walja qhanañchäwinakaw imatäski, ukanjja qhanaw romanonakan mä phenomenonätapa, janiw tradicionan situacionaparjamakïkiti. Naturalis historia (35.118) qillqatapanxa, Plinio Jilïr Irpirix panel pintañat pirqa pintañar mayjt’ayatapatw quejasi. Walja uka fresconakax Pompeya ukat Hérculaneo imt’at markanakat juti, 79 maran.

chika pachanaka[trukaña | chimp askichaña]

Uñxattʼarakismawa: Pintura gótica

Nayra pachan pintañax jilpachax iglesianakan murales ukat libronakan viñetas ukanakanw qhispiwayi. Pintañax nayrïr jach’a ch’amanchawiruw puriwayi arte bizantino ukampi, ukax icono pintañampiwa, ukax arte ruso ukanx katuqatarakiwa.[2] Ukhamarakiw qhant’awix Edad Media ukanx wali wakiskirïna.[3] Panel pintañax mä independiente pintañ uraqin pintañjamawa - i.e. madera panel ukan, ukatx lona ukan - juk’at juk’at machaq uñstawayi.

Siglo XII maratpacha gótico pachanxa, juk’ampi naturalismo ukaw jilxattawayi, bizantino ukat románico pictórico arunakamp chikachasiñataki. Pintura gótica ukan wali wakiskir artistanakax Giotto ukanakawa, jupax fresconakapax qhipa Renacimiento ukatakix uraq khathatirakiwa, Simone Martini, Robert Campin, Jan van Eyck, Hieronymus Bosch ukat Matthias Grünewald.

Jichha tiempokamajja, Europa toqenkir pintañanakajj niya religiosonakanïnwa, iglesiankirinakar yuspajarasawa. Iglesianaka ukat monasterios ukanakax pintatänwa ukat iglesian coronakapasa ukat capillas de oración ukanakas retablos ukanakamp k’achacht’atarakïnwa. Yaqha yatichäwinakax retrato pintaña, género pintaña, paisaje pintaña jan ukax muerte vida ukanak qhipat uñstawayi

Renacimiento ukat juk’ampinaka[trukaña | chimp askichaña]

→ Jilïr qillqata: Renacimiento ukan pintatanaka

Pintura ukax Renacimiento ukanx mä jach’a nayrar sartawiw utjawayi, ukax técnicas de pintura al óleo ukanakan juk’amp nayrar sartawipampiw sarantawayi, perspectiva central, nayra pachatpach motivos alegóricos ukanakan uñacht’ayatapa ukhamarak jaqinakan uñacht’awinakapanx sapa mayni jaqinakarux anatomía ukan yatiñan yanapt’apampiw jach’añchasi.

Jan van Eyck (1390–1441 maranakan) jupax nayrïr kutiw independiente uñtasiwinak ukhamarak jamuqanak lurawayi; Albrecht Dürer (1471–1528) jupax nayrïr uñt’at autoretrato autónomo Europa uksan 1493 maran pintawayi; Albrecht Altdorfer (1480–1538 maranakan) nayrïr pintiriw paisaje ukar nayrïr tema ukham tukuyäna.

Taqi kunat sipansa, Florencia, Venecia ukat Roma markanakan Alto Renacimiento ukan italiano pintatanakapax Leonardo da Vinci (1452-1519), Michelangelo (1475-1564), Rafael (1483-1520) ukat Tiziano (ca . 1488-1576). ) ukax uñacht’ayatawa, perspectiva, forma, color, expresividad ukat pintor brillantez uka tuqinakata ukat jichhakamax Europa markan artes plásticas ukanakarux wiñayatak ch’amanchawayi.

Barroco satawa[trukaña | chimp askichaña]

→ Jilïr qillqata: Barroco (pintura)

Barroco pintañax Italia markanx 16 siglo tukuyan qalltawayi. Pinturajj 1700 maranakanwa jukʼamp apnaqatäjjäna: iglesiajj ContraReforma sat religionan yanaptʼapampiw apnaqäna jan ukajj tribunales absolutistas sat tribunalanakan regente sat chachar jachʼañchañatakejj apnaqarakïnwa. Panel pinturax mä munat coleccionistan yäparuw tukuwayi, nobles, reyinakataki ukhamarak burguesía sartasir ukanakataki.[5] Wali wakiskir pintirinakax Michelangelo da Caravaggio Italia markan, Diego Velázquez ukat Bartolomé Esteban Murillo España markan ukhamarak Peter Paul Rubens ukat Rembrandt Países Bajos, jupanakax chiaroscuro (chiaroscuro) ukan yatichirit uñt’atawa.

Países Bajos markanx aka pachanx independencia ukat Reforma ukampix machaq orden social ukaw utjawayi, ukax austeridad intelectual ukamp uñt’atawa. Pintañatakix sapa uru escenanakaruw jach’añchapxirïna.[6] Aka pachax wali suma pachawa, sañäni, Pieter Claesz jupan qillqata. Jan Vermeer pintor jupax mä samarañ, devocional amukt’awiw jamuqanak uñacht’ayi.Ukampirus uka pachax Rembrandt jupan jach’a ch’amanchawiparakiwa, jupax jach’a drama uñstayatayna jamuqanak uñacht’ayasa, kunjamakitix The Blinding of Sanson.

Antigüedad clásica ukan amuyunakapax Francia markanx wali jach’apunïnwa, ukat paisaje pintañatakix wali wakiskiriwa. Francés pintor Nicolas Poussin ukat Claude Lorrain jupanakax panpachaniw Italia markan walja maranak jakapxäna, jupanakax paisaje pintatanakapanx ukampiw amuyt’ayapxäna Malerei.