Paka

Paka.

Paka (kastilla aru: Águila), alaxa pacha thaynama jaliri, aycha manq'ani jach'a jamach'iwa, (Zool. mf. Cientifico suti: Red-backed Hawk, tama: Buteo polyosoma).

Janchipa

Kimsa chhiy jila jamch'iwa, qachu pakax juk'amp jach'awa urqutsipanxa. Chhuruñapax ch'iyart'at k'umu chhuruñawa, sillunakapax thuru axsarkayanakawa, phisitun sillupxam k'umuratanakawa. Chhiqapax wali jach'anakawa, jach'a wich'inkhaniwa, qaqaw jikhanipas phuyunakapasa.

Qamäwipa

Pakax jachaskiwa.

Jach'a sillunakan jisk'a jamach'inakar waythapir jamach'iwa. Arumanakaw juk'ampis sarnaqañ yatipxi, ukhamarak wali ch'amaniwa, wali ari nayranipuniwa. Juk'ampis jach'a waranqh manqhanakan qamasipxi, janiw jaqix uñjkaspati.

Manq'apa

Pakax chhiwli qallunak sillupamp waytasax manq'antaskakiwa. Ukhamarak chhuyu chichix wali sumapuniw aka jamach'inakatakixa. Janiw jiwat uywanak munkiti. Achakunakx katukipuniwa.

Tapapa

Pakan tapapa

Tapapx warankh jach'a axsarkay manqhanakaruw tapachapxi, tapapax wichhut jisk'a lawanakat lurt'atawa. Juk'ampis qarqa manqhanakaruw k'awnantañ yatipxi.

K'awnapa

Pä k'awn k'awnapxi, uka k'awnapax janq'uwa, ukhamarak chupik ch'ixinakaniwa.