P'isaqa
P'isaqa (kastilla aru: Perdiz), Jichhu qulluna jakasiri uqi sallqa jach'a jamach'iwa, (Zool. mf. Cientifico suti: perdix perdix, tama: tinamidae). P'is p'is p'is sasaw jalnaqapxi, ukat ukham sutini.
Aka pisaqanakasti utjiwa aka markanakana,Brasil,Bolivia,Paraguay y Argentina.
Aka qullasuyu markansti japxiwa suni uraqinakana.
Ukhamaraki aka p’isakanakasti jakapxiwa pámpana ukhamaraki qullunakana,qulluna jilpacha jak’asi.
P’isaqanakasti tuytiwa sasa p’is p’is p’issssssssss, ukata sutipaxa p’isaqa sata.
Aka p´isaqanakasti suni uraqina jakasipxi. P´isaqasti jakaspawa 3500 a 4800 m s.n.m.
Ukhamaraki aka p´isaqanakasti urqu qachunakampixa samipasti kikipakiwa.
P’isaqanakana taqpacha jakawipa[trukaña | chimp askichaña]
Jakawipa[trukaña | chimp askichaña]
P’isaqanakaxa jakasipxiwa wichhu,t’ula taypinanakana, ukhamaraki qullunakana jakasipxi.
Janchipa[trukaña | chimp askichaña]
Kimsa chhiy jamach'iwa, nas wallpar uñtatawa, jan aliqt'ir jamach'iwa. Phuyunakapax ch'umphi qaqawa, kawkirus jank'akirakiw uka phuyunakapampix chhaqhantaspa.
Qamäwipa[trukaña | chimp askichaña]
Ch'illiw ch'illiw taypinakanpun jakasipxi. Mä pay kimsaw sarnaqapxi. Chhiwchinipk ukapachanakax mä suxta paqallq chhiwchinak ananaqapxi.
Manq'apa[trukaña | chimp askichaña]
Juyra achunak manq'asi.
Tapapa[trukaña | chimp askichaña]
Pamparukiw tapachasi, tapapanx phuyunak ch'illiw t'unanak tapachsu.
K'awnapa[trukaña | chimp askichaña]
P'isaqax tunka payan k'anwaspha. P'isaqax qullunakaruw k'anwi.K'anwapax t'ixisiñarakiwa. Ukatx q'ullu k'anwas utjarakiwa, ukax janiw t'ixisxaphati.
K’awnapaxa wila saminiwa.
Chichipa[trukaña | chimp askichaña]
Chichipas k'awnapas manq'añawa, ukhamarus wali sumapuniw chichipaxa
Ask’arañxata-asxarañxata[trukaña | chimp askichaña]
Aka p’isaqanakasti wali urinakawa, wichhu t’aypinakana jak’asipxi. Ukhamaraki uka wichhu taypinakaru imantasipxi.
Sarnakawipa[trukaña | chimp askichaña]
P’isaqanakasti sarnakaspawa ukhamaraki tuytaspawa.
Samaratapata[trukaña | chimp askichaña]
P’isaqanakasti samarapxiwa ukhamaraki ikipxiwa uraqina.
Jarisiñapata[trukaña | chimp askichaña]
P’isaqanakaxa jarisipxiwa umanpi,lak’ampi, ukhamaraki lupimpi.
P’isaqanakana manq’apa[trukaña | chimp askichaña]
P’isaqanakaxa manq’apxiwa jatha siwaranaka ukhamaraki sillqumaka manq’apxi.
T’uquntäñxata ukhamaraki mirantañxata[trukaña | chimp askichaña]
P’isaqanakasti t’uquntaspawa pä tunka kimsani urunaka.
Ukhamaraki k’awnapasti wilnakawa.
Mirantaña pacha[trukaña | chimp askichaña]
Aka suni uraqinakana p’isakanaxa,mirantaña pachapaxa qalltiwa sata phaxsina llamayu ukha pachaqama.
Janchiru p’uquntayirinaka[trukaña | chimp askichaña]
Aka p’isaqanakansti aychapaxa suma chamanchirinakaniwa.
Potasio,magnesio,fosforo, selenio, hierro yakhanpinaka.